Latin dilinde Salvia officinalis olarak tanımlanan ada çayı, tarih boyunca şifalı bitki olarak değerlendirilmiş ve pek çok hastalıktan korunmak ve tedavi olmak amacıyla baharat, çay, yağ olarak hazırlanarak tüketilmiştir. Aromatik kokusu yüzünden parfüm ve sabun yapımında da kullanılan bitkinin yapraklarının ilaç yapımında kullanıldığı bilinir. Biberiye, kekik ve nanenin de içinde bulunduğu ballıbabagiller familyasından olan ada çayı; A, B3, B6, B9, E, ve K vitaminlerinin yanı sıra bakır, çinko, demir, kalsiyum, manganez ve potasyum mineralleri bakımından da zengindir. Ada çayı az miktarda kalori, yağ, lif ve protein de içerir. Bitki içinde bulunan doğal kimyasallar olarak tanımlanan polifenollerden, kafeik ve ellagik asit de bulundurur. Akdeniz ülkelerinde halk ilacı olarak da bilinen ada çayı faydaları bakımından da oldukça zengindir. Antimikrobiyal ve antioksidan içeriğinden dolayı özellikle soğuk algınlığı, üst solunum yolu rahatsızlıkları, ruhsal problemler, cilt çatlakları, yara izleri, göz enfeksiyonları, diş problemleri ve ağız yaralarının giderilmesi gibi pek çok rahatsızlığın tedavisi için tüketilir. Ada çayında bulunan maddelerin östrojen benzeri özellikler içerdiği düşünülür. Bu yönüyle menopoz döneminde oluşan östrojen hormonunun eksikliğine bağlı olarak görülen aşırı terleme, sıcak basması ve sinirlilik gibi belirtilerin azaltılmasında da etkilidir. Ayrıca adet düzensizliği, dismenore ve amenore gibi adet problemlerinin iyileştirilmesinde de etkili olduğu düşünülür. Bu yönüyle değerlendirildiğinde tıpta hiperhidrozi olarak tanımlanan aşırı terleme hastalığına karşı da etkili olduğu yapılan kısıtlı araştırmalar sonucunda görülmüştür.
Ada çayının faydaları nelerdir?
İstanbul'a ilk kez Marmara Adası'ndan getirildiği için ada çayı olarak adlandırılan bitki, Ege Bölgesi'nde acı elma olarak da bilinir. Tıbbi ve aromatik bir bitki olan ada çayının yaprakları, kaynatıldığında çay olarak içilebildiği gibi buhar distilasyonu olarak tanımlanan damıtma yöntemiyle, esansı ya da farklı bir deyişle uçucu yağı elde edilerek de kullanılır. Yaygın olarak bilinen acı elma yağı ya da farklı bir deyişle ada çayı yağının faydaları bir hayli fazladır. Yara iyileştirici, ter kesici, idrar söktürücü olarak da kullanılan bu yağ, yaraların üzerine haricen uygulandığında iyileştirmeyi hızlandırır ve cilde parlak bir görünüm kazandırır. Cilt çatlaklarının iyileştirilmesi için de kullanılan ada çayı yağının şeker üzerine damlatılarak tüketilmesi ve gaz sancılarının iyileştirilmesi için karın bölgesine sürülmesi de yaygın olarak görülür. Ancak ada çayı yağının birkaç damladan fazlasının yenerek tüketilmesi son derece ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. "Ada çayı yağı faydaları nelerdir?" sorusu bu şekilde yanıtlanabilir. Çay olarak tüketilen ada çayı yaprağı da yağı gibi antiseptik özelliğe sahiptir. Mide ve sindirim problemlerine iyi geldiği, özellikle gaz söktürücü olarak tüketildiği yaygın olarak bilinir. İshal ve gastrit oluşumunu engelleyebilen ada çayı, kolik tedavisinde de kullanılır. İltihap oluşumunu engellediği, spazm azaltıcı özelliklerinin varlığı da yapılan sınırlı çalışmalarda görülmüştür. Ada çayının yapraklarının kaynatılmasıyla elde edilen çay, soğutularak cilt bakımında ve bazı hastalıkların iyileştirilmesinde de haricen kullanılır. Romatizma ağrılarına iyi geldiği düşünülen ada çayı banyosu, cilt ve ayak bakımının yanı sıra yaraların iyileştirilmesi için de kullanılır. Ancak ada çayının açık yaralara direkt olarak uygulanması kesinlikle önerilmez. Akne, egzama ve sedef hastalığından korunmak için kullanılan ada çayı banyosu, aynı zamanda cilt lekelerinin giderilmesi için de kullanılır. Ada çayının 15 ile 21 gün kadar süreyle günde 2 kez çay olarak tüketilmesi, kötü kolesterolün oluşmasını engelleyebilir. Hiperlipidemik olarak tanımlanan ve kanda bulunan bazı yağ türlerinin yükselmesiyle oluşan hastalığın yanı sıra tip 2 diyabet ve total kolesterolün iyileştirilmesi için de hekim bilgisi dahilinde tüketilebilir. Yine yapılan sınırlı araştırmalar göstermiştir ki ada çayı, kolon kanserinin başlangıç evrelerini baskılayabilir. Ada çayı içeriğinde bulunan rosmarinik, kuersetin ve karnosol gibi antioksidanlar kanser hücrelerinin büyümesini baskılayabilir. Bu yüzden pek çok kanser türüne karşı etkili olduğu düşünülür. Güney Fransa ve İspanya'da yetişen Salvia lavandulifolia türü üzerinde yapılan kısıtlı çalışmalar, bu bitkinin yapraklarının kaynatılmasıyla elde edilen çayın tüketilmesinin Alzheimer hastalığına ait belirtilerin azaltılmasında etkili olduğunu göstermiştir. Konsantrasyon eksikliğine de iyi geldiği düşünülen ada çayının, belleği de güçlenmesinde etkili olduğu düşünülür. Ada çayı, depresyon ve stres düzeyinin azaltılmasının yanı sıra ağız ve diş eti hastalıklarına da iyi gelebilir. Ayrıca dişteki hasarları yoğunlaşmış ya da görünümünden memnun olmayan kişiler diş beyazlatma fiyatları konusunda detaylı bilgi için diş hekimlerine başvurabilir. Adaçayı çeriğinde bulunan K vitamini ise kemikleri güçlendirir.
Ada çayı hangi durumlarda tüketilmemelidir?
Ada çayı her ne kadar yıllardan beri şifalı bitki olarak bilinse de bu bitki hakkında yeterince araştırılma yapılmamıştır. Bu yüzden sağlıklı kişilerin ada çayı gibi bitki çayı ve bitkisel ilaçları aşırıya kaçmadan tüketmesi önerilir. Kronik hastalığı bulunan kişilerin, ada çayı tüketimi hakkında hekime danışmaları önerilir. Planlanan ameliyatlar öncesinde ve sonrasında ada çayı dahil olmak üzere her türlü bitkisel ilaç ve çay tüketilmemelidir. Ada çayı tüketiminin sakıncalı olabileceği durumlar şöyledir:
- Ada çayının rahim kaslarını uyardığı ve süt üretimine engel olduğu bilindiğinden gebelerin ve emziren annelerin ada çayını tüketmesi son derece sakıncalıdır.
- 6 yaşından küçük çocukların ada çayı tüketmesi, sağlık problemlerine yol açabilir.
- Aşırı miktarda tüketildiğinde kan basıncını yükselttiği, karaciğer ve sinir sistemine zarar verdiği bilinen bazı ada çayı türlerinin, günde 3 fincandan fazla tüketilmemesi önerilir.
- Halk arasında acı elma yağı olarak da bilinen konsantre hâlde bulunan ada çayı yağının oral olarak alınması sağlık sorunlarına yol açabilir.
- Kanser hastalarının bazı ada çayı türlerini tüketmesi önerilmez.
- Diyabet, Alzheimer ve nöbetleri durdurmaya yönelik olarak alınan ilaçlarla birlikte tüketilmemelidir.
Bitkisel çayların tüketiminin sınırlı tutulması gerektiğini unutmayın. Ürünün arkasında yazan uyarıları dikkatle okumak ve şüphe duyulan durumlarda hekime danışarak bilgi almak olası sağlık problemlerini önler. Sağlıklı bir yaşam için sağlık kontrollerinizi yaptırmayı unutmayın. Sağlıklı günler dileriz.
