1 Kasım 1921 Uşaklı Sürgünler
Uşak eşrafından bir grup Kuvayi Milliye'ye istihbarat desteği verdikleri suçlamasıyla 17 Nisan 1921 günü tutuklanarak Girit Adası Yunan Üsera Garnizon'larına sürülmüştür. Aşağıdaki fotoğraf Uşaklı Bacakzade Ali Bey'in damadı Pazarzade Emin (Pazaroğlu)Bey’in 1 Kasım 1921 günü oğlu Akif'e yolladığı fotoğraftır.
Şekil 1:Girit Adası Kandiye Yunan Üsera Garnizonundaki Uşaklı Sivil Esirler-1 Teşrinisani 1337(1 Kasım 1921)
Pazarzade Emin (Pazaroğlu)Bey'in 1 Kasım 1921 günü oğlu Akif'e yolladığı fotoğrafın arkasında şöyle yazmaktadır;
”-Sevgili oğlum Akif’ime. Merkezi Erkanı Harbiyedeki gurup arasındaki fotoğrafımı buldum. Sana hatıra fotoğrafımı gönderiyorum. Hıfz et. Gözlerinden öperim.
Pazarzade Emin (Pazaroğlu)Bey “
Girit mıntıkasında Hanya, Kandiye, Suda ve İzzeddin Kalesi'nde Yunan Esir Garnizon'ları kurulmuştur. Yunan Kızılhaç Örgütü 1923 yılı başlarında Girit Adası'nda bulunan esir garnizonlarındaki sivil esir sayısını 427 kişi olarak vermektedir.
Bu fotoğraf Girit Adası'nın Kandiye Kenti fotoğrafçılarından Kritis Xantakos tarafından çekildiğini gösterir mühürle damgalanmıştır.
Fotoğrafta görülen kişiler; Ayaktakiler soldan sağa:
1. Uşak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi Bacakzade Mustafa (Bacak) Bey oğlu Bacakzade Tevfik (Bacak) Bey,
2. Uşak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Üyesi Ethem Kaya Bey
Oturanlar soldan sağa:
1. Gedizli Pazarzade Emin Bey,
2. Bilinmiyor,
3. Yılancızade İsmail Azmi Bey,
4. Bacakzade Zeki Bey
Fotoğraftaki şahısların kimlik bilgileri şöyledir;
1. Gedizli Pazarzade Emin (Pazaroğlu)Bey; Bacakzade İplik Fabrikasını hissedarı kardeşlerin en büyüğü ve Tiritoğlu Mehmet Paşa’nın muhasebecisi Bacakzade Ali Bey’in damadıdır. Uşak Gediz arasında 34. Km.de bulunan Enüştü Çiftliği’nin sahibidir.1915’lerde Uşaklı Bacakoğlu Ali Bey’in damadı olarak Uşak’a yerleşmiştir. Uşak’ta 1921 yılında tutuklandıktan sonra kısa bir süre Pekmez Hanı'nda hapsedilmiş ve İzmir üzerinden Atina ve Girit'e sürülmüştür. 1923 yılında esaretten döndükten sonra 1927 ile 1930 yılları arasında Gediz Belediye Başkanlığı yapmıştır.
2. Bacakzade Zeki (Bacak) Bey; Bacakzade İplik Fabrikasını hissedarı kardeşlerin en büyüğü ve Tiritoğlu Mehmet Paşa’nın muhasebecisi Bacakzade Ali Bey’in oğludur.
3. Bacakzade Tevfik (Bacak) Bey; Uşak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi Bacakzade Mustafa (Bacak) Bey oğludur.
4. Yılancızade İsmail Azmi Bey; Uşak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Üyesi ve Uşak Yılancızade İplik ve Şayak Fabrikası Yönetim Kurulu Başkanıdır.
5. Etem Kaya; Uşak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Üyesi ve Uşak İç Muhafız Kuvveti Kumandanı’dır.
Yunan Küçük Asya Ordusu Uşak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisi Bacakzade Mustafa (Bacak) Bey’in peşindedir. Onu yakalayarak Kuvayi Milliye faaliyetlerini bitirmek istemektedir. Bu niyetle Bacakzade Ailesi’nden Tevfik Fikret, Zeki ve Osman Bey’ler önce Atina’ya oradan da Girit Adası’na sürülmüşledir. Yılancızade İsmail Azmi Bey’in fabrikasında Yunan askerleri tarafından esir alınırken yanına alabildiği bir kese altın esaret yıllarında hem kendisinin hem de koğuşun ihtiyaçlarını gidermede çok işe yaramıştır. Uşak Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Üyesi ve Uşak İç Muhafız Kuvveti Kumandanı Etem Kaya ise önce Atina’ya sonra Girit Adası’nın Hanya Kenti’ndeki Yunan Esir Garnizonu’na sürülmüştür. Uşaklı esir kafilesi Lozan Antlaşması’nın öngördüğü ve Türk-Yunan yetkililerin 30 Ocak 1923 tarihinde imzaladıkları nüfus mübadelesi protokolü çerçevesinde dönüş hazırlıkları yapılırken Girit Adası Hanya Mevlevihanesi Postnişin Mehmed Şemseddin Dede’den yardım ve himaye görmüşler ve orada misafir edilmişlerdir.
Bu fotoğraf Gedizli Pazarzade Emin (Pazaroğlu)Bey’den oğlu Akif’e, Akif Bey’in torunu Demet Pazaroğlu’ndan ise Uşak Yerel Tarih Araştırmacısı Haldun Temel Ersan’a naklolarak sosyal medyada paylaşılmıştır. Haldun Temel Ersan ise Bacakzade Osman Bey’in torunudur.
