İlk çağlardan bu yana kilim dokuma geleneği Eşme ilçemizde devam etmektedir.
Eşme ,Yörük-Türkmen kökenli yerleşim yeri olması sebebiyle göçebe kültürünün pek çok özelliğini göstermektedir. Kökboyası kilim ve halı kültürü bunun temel göstergesidir. Yöresel birikim ile dokunan Eşme kilimi Anadolu’nun başka yörelerinde olmayan yapısal özelliklere sahiptir. Eşme Kilimleri, genelde tacirlerin siparişleri ile, ticari amaçla dokunmaktadır. Bunun yanı sıra, Eşme halkının kendi evleri için dokudukları kilimler vardır ve az da olsa bazı evlerde halen kendi ihtiyaçları için dokuma yapılmaktadır.
Öteden beri halkın kendi ihtiyacı için dokuduğu eski kilimlerde iplikler, dokuyucu tarafından evde eğrilip bükülmüş ve yine evlerde kök boya ile boyanarak hazırlanmıştır. Bu kilimler rengi, yangısı (motifi) ve kompozisyonu ile bölgeye has özellik göstermiştir. Eşme’de kilimler, evlerde “Istar” denilen dik tezgâhlarda, kadınlar tarafından dokunulmaktadır.
Eşme kilimi adından da anlaşılacağı gibi geçmişten günümüze aslında bir kilim dokumadır. Ancak bu dokuma farklı ürünlerin yapımına da imkân veren bir dokumadır. Teknik açıdan ve özellik açısından hiçbir fark olmamakla birlikte farklı boy ve ende dokunarak farklı ürünler ortaya konmuştur. Eskiden bu dokuma ile elde edilen ürünlerin en önemlisi kilimin yanı sıra çanta, heybe, yastık kılıfları, minder kılıfları, sofra bezi gibi ürünlerdir. Günümüzde ise kilim çoğunlukla yer döşemesinde kullanılmaktadır. Ayrıca araç içi koltuk döşemeleri de Eşme kilimi ile elde edilebilmektedir. Modern kullanım alanı ise duvar panolarıdır.
Altınbaş Kilimi:
Eşme için özel olan ve benzerini Reyhanlı Türkmenleri’nin de dokuduğu bir kilim ,Altınbaş Kilimidir. Altınbaş kilimlerinde motif ve kompozisyon ,ayrı bir özellik gösterir.Tek eksen üzerinde sıralanmış dikdörtgen toplar kıvrım denilen , taban tabana gelecek biçimde yerleştirilmiş ‘’eli belinde kız’’ ve tavşan Topuğu motifleri ile dolguludur. En eski Altınbaş kilimlerinde dörtgenlerin ortasında bir kıvrım onun etrafında Tavşan Topuğu motifleri bu kilimlere özgü bir şekilde sıralanmıştır.Dikdörtgenler dışında kalan kilim zemini yine bu kilimlere has çok zengin motiflerle süslenmiştir.Kilimler bordürlüdür. Bordürler de yine bu kilimlere has motiflerle bezenmiştir. Zemin ve bordürlerde Bintepe , Kurbağacık , Elmacık , Kazan kulpu , Sandıkulpu , Yılıkıç , Bukağı ve diğer zengin motiflerle süslenmiştir.
Toplu Kilim:
Toplu kilimlerde genel olarak baklavaya yaklaşan iç içe kancalı basık altıgen madalyonlar bir eksende tek veya çift sıra halinde yan yana yerleştirilmiştir. Madalyonlara bölgede Top denir. Top sayısı kilimin büyüklüğüne göre değişir. Top sayısına göre kilime ad verilir. Üç, beş ya da yedi toplu kilim gibi. Bu kilimlerde kancalı altıgenlerle dolgulanmış toplar genelde merkeze doğru eşkenar dörtgene dönüşür. Kilimlerin bir kısmında ise toplar basamaklı ve kancalı ya da kıvrımlı dikdörtgenlerle süslenmiştir. Ortada bir eksende sıralanan topların yanı sıra aradaki boşluklara ana toplardan daha küçük ölçüde iki taraflı toplar yerleştirilen kilimlere Yan Toplu Kilim denir. Yan topların büyüklüğüne göre arada boşluk kalır veya kalmaz. Boşluk kaldığı takdirde kilimin zemini çeşitli motiflerle dolgulanır. Bu kilimler genelde tek bordürlüdür.
Ablaş Kilimi:
Bu grup kilimlerde zeminde altıgen toplar, kenarları birbirine bitişik olarak sıralanmıştır. Bölgede solak kıvrımlı kilimlere benzese de topların içleri ve kilimin zeminindeki düzenleme ve motif bunlardan tamamen farklıdır. Bu kilimlerde genelde zemin uzunlamasına üçe bölünmüş basıl altıgen toplar bu ayrılan bölümler içinde tek eksende sıralanmıştır. Altıgenler Bıçkır motiflerinden oluşmuştur. Toplar dışında kalan zemin Zülüf, Pıtırık / Çıtırık ve Oynatma yanışları ile doldurulmuştur. Madalyonlar arasına genelde, karagöz, bazen de Çakmak motifleri yerleştirilir. Bordürlerinde Eli belinde kız yanışları en çok görülen örneklerdir.
Namazlağlar (seccadeler):
Eşme yöresinde kilimler namazlağı olarak kullanılması amacıyla da dokunmuştur. Seccadeler doğumdan ölüme olan dönemi simgeler. Ayrıca camilere bağış yapılması için özel namazlağı yapım geleneği de devam etmektedir. Selvili, turunçlu, dallı, hayat ağacı namazlağı gibi isimler alır.
Takmak Kilimi:
Bu kilimlerde genelde zemin uzunlamasına üçe bölünmüş basık altıgen toplar bu ayrılan bölümler içinde tek eksende sıralanmıştır. Altıgenler Bıçkın Motiflerinden oluşmuştur. Toplar dışında kalan zemin Zülüf ; Pıtırık / Çıtırık ve Oynatma yanışları ile doldurulmuştur. Madalyonlar arasına genelde Karagöz bazen de Çakmak motifleri yerleştirilir. Bordürlerinde Eli Belinde Kız yanışları en çok görülen örneklerdir.
Kaynak: Eşme Belediyesi
(SALİH KILINÇ / HABER)
