İşte bu sayfamızda sizlere Uşak yöresine ait bu adet ve gelenekleri Uşak Kültür ve Turizm il Müdürlüğü’nün bir araştırmasından aktarmaya çalışacağız.
DOĞUM :
Hamile kadınların doğumlarına kadar yediklerine ve içtiklerine dikkat etmesi gerektiğine inanılır. Eğer kadın günden güne güzelleşiyorsa doğacak çocuğun erkek, günden güne çirkinleşiyorsa kız olduğuna inanılır. İlk doğumlar oğlan ve kız evleri için en önemli olaylardan biri sayılır. Kız evi tarafından çocuğa beşik, yatak, yorgan ve iç çamaşırı gibi hediyeler alınır ve törenle oğlan evine götürülür.
EVLENME :
Eskiden Uşak’ta evlilik görücü usulü ile olurdu. Beğenilen gelin adayı kızın evine oğlan tarafı münasip kişilerle birlikte “Dünür gider” Allah’ın emri, peygamberin kavli ile kız istemeye geldiklerini belirtirler. Kız tarafı düşünmek, araştırmak ve danışmak için süre ister. Oğlan tarafının daha sonraki ziyaretinde uygun bulunursa söz kesilir. Nişan konur, nişan töreni yapılır. Bu törende misafirlere nişanlanan çiftlerin ömür boyu işleri beyaz, günleri aydınlık olsun diye süt içirilir. Düğün sırasında kız kendini kardeşlik oğlanda sağdıç tutar. Düğünler genelde Perşembe veya Pazar gecesi esas alınarak başlar. Üç,beş gün önceden eşe dosta akrabalara oku denilen davetiyeler gönderilir. Düğün gününden bir iki gün önce davul zurna getirilir, yemek hazırlıklarına başlanılır, etlik hayvanlar kesilir, keşkekler dövülür, büyük kazanlarla yemekler pişer,misafirlere ikram edilir. Gerdekten bir gün önceki gece kına gecesidir. Oğlan evi tarafından hazırlanan “kına heybesi” kız evine götürülür. O gece kız evinde şenlikler yapılır. Kına gecesi günü oğlan tarafının aldığı “çeyiz” davul zurna eşliğinde kız evine götürülür. Kız tarafının çeyizi ile birlikte sergilenir. Düğün günü bütün çeyizler toplanır. Tekrar oğlan evine yeni çiftlerin eşyaları olarak gider .Gelin alma günü Perşembe veya Pazar günüdür. Bugünlerde eğlence yapılmaz gelin hazırlanır, süslenir, giydirilir. Herkesin görebileceği bir odada bekletilir. Oğlan evinde güvey hazırlanır ve öğleden sonra davul zurna eşliğinde arabalı düğün halayı konvoy halinde gelin almaya gider. Kız evinde fazla beklenilmez gelin çıkarılır. Daha sonra oğlan evine dönülür. Gelin inince damadın babası tarafından avluya kadar götürülür. Burada gelin oturur. Oyunlar oynanır. Aynı gün kız evinden sinilerle baklava, börek, tavuk eti vb. yiyecekler gelir eğlenceler akşama kadar devam eder. Gelin gerdek odasına girmeden önce kapıya bir parmak yağ çalar, çivi çakar, gelinin eline ekmek verilir. Gelin ekmekleri omzundan geri atar. Orada bulunanlar ekmekleri toplarlar. Gerdek gecesi akşamı hoca çağrılır. Daha önce kıyılmış resmi nikaha ilaveten dini nikah kıyılır. Damat sağdıcı tarafından yumruklanarak gelin odasına konulur. Damat gelini konuşturmak için çeşitli hediyeler verir. Kız evinden gelen tavuk eti ve baklavalar yenir. Damat önde gelin arkada iki rekat namaz kılarlar. Ertesi gün evdekilerin eli öpülür. Kızın annesine haber gönderilerek bahşiş alınır. Aynı gün kız ve oğlan evinin birlikte katıldığı “yan günü” eğlencesi yapılır. Yemekler yenilir.
GELENEKLERİMİZ
Kız Arama: Evlenme çağına gelen oğlanların anneleri tanıdıklar yoluyla başkalarının kına gecelerini ve düğünlerini izlerler. Çöpçatanlar aracılığıyla kız aranır. Birkaç kızdan biri üzerinde durulur. Oğlan annesi bir neden bularak kız evinin komşularından birine giderek kız ve ailesini komşu evinde görmeye çalışır.
Yavuklu Olmak: Oğlan evinden kız evine birkaç ihtiyar kadın görücülüğe gider kız beğenilirse aynı eve birkaç gün dünürcülüğe gidilir. Oğlanın annesi kız evinin pis ya da temiz olduğunu anlamak için divanın altına beyaz bir ip atar. Ağzı kokuyor mu diye kızı öperler. İyi duyuyor mu diye kısık sesle bir şey sorarlar.
Kız İsteme: Dünürcüler, Allah’ın Emri Peygamber’in Kavli ile kızı isterler. Kız evinden olumlu cevap alınırsa, kız evi oğlan evine yemek davetinde bulunur. böylece kız evinden söz alınmış olur. Dünürcülere kız verilmek istenmezse oğlanın kahvesine tuz atılır Ayakkabısına tuz veya su konur.
Çember Alma : Söz alındıktan sonra yaşlı kadınlar ve gelinleri topluca kızın evine giderler. Kız başına örtü alır. El öpme sırasında kayınvalide adayı kızın başındaki örtüyü alır yanında getirdiği örtüyü kızın başına takar. Kızın başından alınan örtü oğlana götürülür. Bu olaya çember alma denir.
Küçük ve Büyük Nişan : Oğlan evine gelen kızın elbise seçimi için terziye götürülmesi ve kıza takılacak değerli takıların hazırlanmasına, akrabalarına ve komşularına nişan davetinde bulunmasına 'küçük nişan' denir. Büyük nişan çalgılı ya da çalgısız olarak kız evinde yapılır. Kız evi de kendi çevresini davet eder. Nişan günü aile büyüklerinin elleri öpülerek karşılama yapılır. Ardından yenilir, içilir ve eğlenilir. İsteyen gelin kıza nişan günü hediye getirir.
Gelin Kız Hamamı: Oğlan evi tarafından kız evi hamama davet edilir. Evlilik hayatında mutlu olan bir kadın tarafından gelin kızın başı sabunlanır. Bütün akrabaları kızın başına su dökerek hamam havlusu ile onu kurular. Yıkanma ve kurulanma bittikten sonra türküler söylenir ve kahve içilir. Hamam sefası bittikten sonra kız evinden oğlan evine börek, pide ve dürüm gider.
Kına Gecesi: Düğün hazırlıklarına başlayan taraflar akraba ve komşularını haberci aracılığıyla kına gecesi ve düğüne davet eder. Bu arada oğlan evi resmi Nikah hazırlıklarını tamamlamıştır. Kız evinde çalgılı olarak yapılan kına gecesinde türküler söylenir. Gelin kızın ellerine ve ayaklarına kınalar yakılır.
Oturtma: Kına gecesi günü oğlan evinde, damat ve arkadaşları toplanarak eğlence düzenlenir.
Düğün: Düğün sabahı gelin kız hazırlanırken, oğlan evinde de geleneksel güvey giydirme ve eğlenti sırasında damadın hazırlanması yapılır. Hazırlıklar bitince fayton, at ya da arabayla gelin almaya gidilir.
Gelin Alma: Düğün günü kız evinden oğlan evine türlü hediyeler götürülür. Düğün eğlencesi ailelerin durumuna göre salonda ya da avlu da yapılır. Genellikle akşama doğru son bulan düğün eğlencesinden sonra herkes yemeğe oturur. Yemekten sonra damat ve arkadaşları yatsı namazına giderler. Damat namazdan geldikten sonra imam tarafından nikah duası okunur ve damat yumruklanarak gelin odasına girer. Damat gelinle biraz konuşup görüştükten sonra kendilerine getirilen baklavayı yerler. Daha sonra ikişer rekat namaz kılarlar zifaf gecesinin ardından ertesi gün büyüklerin elleri öpülür. Kız anasına haber gönderilir. Kız anasından bahşiş alınır.
(SALİH KILINÇ / HABER)
