15 Eylül 1918 Bakü Şehidi Salmanlar Köyü’nden Mehmet
Müslüman Doğu'nun ilk demokratik cumhuriyeti kabul edilen Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Azerbaycan Millî Şurası tarafından 28 Mayıs 1918 tarihinde Tiflis'te kurulmuştur. Osmanlı İmparatorluğu ile Azerbaycan Millî Şurası arasında 4 Haziran 1918 günü Batum Antlaşması imzalanmıştır. Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, Bakü Halk Komiserleri Sovyeti Başkanı Ermeni Stepan Gevorgiyeviç Şaumyan'ın 12 Haziran 1918 tarihinde taarruza geçmesiyle Osmanlı Devleti'nden yardım isteğinde bulunmuştur. Bu talep Osmanlı hükümetince olumlu bulunarak Harbiye Nazırı Enver Paşa, kardeşi Nuri Paşa'yı bir ordu kurarak Azerbaycan'ın yardımına gitmesi için görevlendirmiştir. Nuri Paşa, Filistin Cephesi'nden getirilen 106. ve 107. Piyade ile 56. Topçu Alaylarının da katılımıyla Kafkas İslam Ordusu ismi verilen orduyu kurarak Azerbaycan'a hareket etmiştir. Kafkas İslam Ordusu ve Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Ordusu 12 bin kişilik bir kuvvetle 15 Eylül 1918 günü şiddetli çatışmalar sonrasında Bakü'yü kurtarmıştır.
Bu askeri harekâtta Kütahya Vilayeti Uşak Kazası Salmanlar Köyü’nden Mehmet şehit düşen askerlerimiz arasındadır.
Şehit Mehmet’in eşi Mihriban Hanım vaziyeti Uşak Kadısı Mehmet Mahmut Efendi ve şahitler huzurunda Uşak Mahkemesi’nde şöyle beyan etmektedir;
“Zevci dâhilim Samanlar( ?) Karyesinden Aşçı oğlu Hacı Ahmet bin Mehmet tarihten on bir sene evvel Balkan Harbinde askere sevk edilerek şimdiye kadar hayat haberi olmadığı, yanından gelen arkadaşları zevci mezbur Hacı Ahmet 1334 senesi eylül ayında Kafkasya’da Bakü şehrinde vefat ettiğini bana haber verdiklerinden ben dahi haber-i mezkûru kabul ve tariflere kaniyim. Hâsıl olduktan şahitlerim olan nahiye-i mezkurdan Molla Hasan oğullarından Hasan Hüseyin oğlu İsmail ve nahiye-i mezkureden Mustafa bin İbrahim esamileriyle zevcimin vefatına ve benim dahi zevc-i aharla izdivacıma izin verilmesini talep ederim.”
Notlar:
Salmanlar Karyesinden Aşçızade Hacı Ahmet oğlu Mehmet
Uşak Kazasının Bayramlar Nahiyesinden Kel Veli oğullarından İlyas kızı Mihriban Hanım
I.Dünya Savaşı Anadolu insanı için büyük zorluklar getirmiştir. Kocası askere gidince ailenin bütün yükü kadınların omuzlarına yüklenmiştir. Savaş bitiminde kocasını bekleyen kadınlar umutları tükenince mahkemelere başvurup boşanma davaları açarak yeniden evlenmeyi talep etmektedir.1918 yılı eylül ayında Bakü'de şehit düştüğü haber alınan Salmanlar Karyesinden Aşçızade Hacı Ahmet oğlu Mehmet'in hanımı Uşak Kazasının Bayramlar Nahiyesinden Kel Veli oğullarından İlyas kızı Mihriban Hanım’ın 1 Ağustos 1923 tarihinde başvurduğu mahkemede Uşak Kadısı Mehmet Mahmut Efendi ve şahitler huzuruna çıkmıştır.
Serhat Bal,10 Numaralı Uşak Şeriyye Siciline Göre Uşak ta Görülen Boşanma Davaları Hakkında Bir Değerlendirme, Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2015,Cilt: 10,S.208-210; Bkz.10 numaralı Uşak Şeriyye Sicil Defteri, vrk: 8/b
Evrakta Samanlar Köyü olarak okunan yerin Uşak ilinin Sivaslı ilçesine bağlı bir köy olduğunu tahmin ediyorum. Zira Osmanlı Dönemi arşiv kayıtlarında “Samanlar” isminde bir köy görülmemektedir.
