Millî Mücadele'nin dönüm noktası olan çarpışmaların yaşandığı; günümüzde Afyonkarahisar, Kütahya ve Uşak illeri sınırları içinde kalan toplam 42.183 hektarlık alan 8 Kasım 1981 tarihinde Başkomutan Tarihî Millî Parkı olarak ilan edilmiştir. Milli park sahasındaki köyler 1982 yılında dolaşılarak sakinlerinden Millî Mücadele hatıraları kayıt altına alınarak arşivlenmiştir. Başkomutan Tarihi Milli Park Müdürlüğü Arşivi’nde yer alan ve Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar ve Uşak ile ilgili 16 klasörde bulunan belgeler Yunan işgalinin halk boyutunu bütün gerçekliği ile ortaya koymaktadır.
Uşak ili Kızılhisar Köyü sakinlerinden Emin Gündüz, Ali Yavuz ve İbrahim Yüceden Yunan işgalinde yaşadıklarını şöyle anlatmaktadır;
“Tren yolundaki köprüyü bekleyen Yunanların iki köpeği vardı. Birine Konstantin diğerine Kemal derlerdi. Bu iki köpeği boğuştururlardı. Kemal adındaki köpek diğerini boğardı. Buna kızarlardı. Yine bir gün bizim çobanlardan biri Yunan köpeğin kuyruğuna teneke bağladı. Köpek de tenekesiyle birlikte Yunan’ın yanına geldi. Bunu kim bağladı diye o gün bizim köylülere çok işkence ettiler. Bunun anlamı ‘Bir gün biz sizin kuyruğunuza teneke bağlayıp Atina’ya yollayacağız demek istiyorsunuz.’ dediler.”
Uşak ili Kızılhisar Köyü sakinlerinden ismini vermek istemeyen kişi Yunan işgalinde yaşadıklarını şöyle anlatmaktadır ;
“Yunanlar köyümüzde köpek boğuştururlardı. Hatta köpeğin birinin adına Kemal derlerdi. ‘Bakalım Kemal bizi yenecek mi?’ diye denerlerdi. Ve yenerdi de. O zaman ‘Kemal yaman, yaman.’ derlerdi.”
Uşak ili Çamsu Köyü sakinlerinden Kâmil Ünal Yunan işgalinde yaşadıklarını şöyle anlatmaktadır ;
“Yunan karakolu bizim odada idi. En büyük komutan orada otururdu. Ben güzel türkü söylerdim. Yunan komutan bana türkü söylettirirdi, defterine yazardı. Kendisi de iyi Türkçe bilirdi. Çoğu zaman Konstantin ile Kemal üzerine müşterek bahis oynarlardı. Kaynamış iki yumurtanın birine Kemal, diğerine Konstantin derlerdi. İki yumurtayı tokuştururlardı. Ne zaman Konstantin kırılsa yenileceklerini düşünür, üzülürlerdi.”
Uşak ili Çamyazı Köyü sakinlerinden Himmet Çamurcu Yunan işgalinde yaşadıklarını şöyle anlatmaktadır ;
“Mustafa Kemal halk arasında dilden dile konuşulmakta idi. Hatta köyümüzde kalan Yunanlar bile Mustafa Kemal’in nasıl bir adam olduğunu bize sordular. Biz çocuk denecek yaştaydık. Cevap veremedik.”
Uşak ili Çorum Köyü sakinlerinden ismini vermek istemeyen bir kişi Yunan işgalinde yaşadıklarını şöyle anlatmaktadır ;
“İşgal günlerinde Kemal adını duyduk. Düşman ondan çok korkuyordu. Bizimle bazen alay edip ‘Kemal’e gidiyoruz, onu öldüreceğiz’ derlerdi. ‘Var sizi Kemal kurtaracak!’ deyip gülerlerdi.”
Uşak ili Çevre Köyü sakinlerinden Sadık İnce ve Mustafa Öktem Yunan işgalinde yaşadıklarını şöyle anlatmaktadır ;
“O günlerde Kemalist adı halk arasında ve Yunanların arasında söyleniyordu. Halkımız Kemal’in kim olduğunu bilmiyordu. Yunanlar ise Kemalist diyorlardı. Anlaşılan çok korkuyorlardı. ‘Onu bulduğumuz yerde öldüreceğiz.’ diyorlardı.”
Uşak ili Sorkun Köyü sakinlerinden Ramazan Yektar Yunan işgalinde yaşadıklarını şöyle anlatmaktadır ;
“Yunan işgali sırasında Yunan yüzbaşısı köyümüz muhtarını çağırıyor. Muhtara ‘Yunan mı cesur Kemal mi?’ diye bir soru soruyor. Muhtar ‘Bu komutan beni deniyor.’ diye korkusundan ‘Yunan cesur.’ cevabını veriyor. Yunan yüzbaşısı ‘Korktun muhtar!’ diyor. ‘Türkiye’de Kemal gibi bir Kemal daha olsa Yunan ordusunu tuz gibi yalar. Az kaldı. Bu memlekette Yunan leşini köpekler bile yemeyecek.’ diyor. Yunan komutanın dedikleri aynen oluyor.”
Uşak ili Balcıdamı Köyü sakinlerinden Hasan Hüseyin Altın ve Ali Yıldız Yunan işgalinde yaşadıklarını şöyle anlatmaktadır ;
“Dumlupınar’da bir Yunan subayı esir alınır. Esir subay Mustafa Kemal Paşa’nın karşısına çıkarılır. Subay, ‘Bu kim?’ diye sorar. Mustafa Kemal olduğunu öğrenince şaşırır ve söylenir. ‘Siz bu savaşı kazanırsınız. Çünkü savaşı yöneten paşa sizinle birlikte cephede bulunuyor. Bizi ise Atina’dan yönetiyorlar.’ diyor.
Kaynaklar:
Muhammet Öztürk, Büyük Taarruz ’un Kazanılmasında Yunan Askerlerinin Mustafa Kemal Algısının Etkisi, 100. Yılında Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi , Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, 2023,s.1076;Bkz. Afyonkarahisar Başkomutan Tarihi Milli Park Müdürlüğü Arşivi(BTMPA),Kl.14, D.7, B.2. (Uşak ili Kızılhisar köyü Emin Gündüz-Ali Yavuz, İbrahim Yüceden d.?)
Muhammet Öztürk, Büyük Taarruz ‘un Kazanılmasında Yunan Askerlerinin Mustafa Kemal Algısının Etkisi, 100. Yılında Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi , Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, 2023,s.1076;Bkz. Afyonkarahisar Başkomutan Tarihi Milli Park Müdürlüğü Arşivi(BTMPA),Kl.14, D.4, B.20. (Uşak ili Çorum köyü, isimsiz)
Muhammet Öztürk, Büyük Taarruz ‘un Kazanılmasında Yunan Askerlerinin Mustafa Kemal Algısının Etkisi, 100. Yılında Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi , Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, 2023,s.1077;Bkz. Afyonkarahisar Başkomutan Tarihi Milli Park Müdürlüğü Arşivi(BTMPA),Kl.14, D.4, B.13. (Uşak ili Çamsu köyü Kâmil Ünal d.1326)
Muhammet Öztürk, Büyük Taarruz ‘un Kazanılmasında Yunan Askerlerinin Mustafa Kemal Algısının Etkisi, 100. Yılında Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi , Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları, 2023,s.1079;Bkz.
