Uşak Tarihi Araştırmacımız Ömer Aşçı, bu araştırmasında Çerkez Ethem’in Yunanlılarla işbirliği yapan Simavlıların ayaklanmışın nasıl bastırdığını anlatıyor.
30 Temmuz 1920 Simav Ayaklanması
Kütahya Mıntıka Komutanı Çerkez Ethem’in, Simavlı bir grubun Yunan Ordusu ile iş birliği çabasının haber verilmesi üzerine 30 Temmuz 1920 tarihinde Simav kazasına gelerek bu ihaneti cezalandırmak için harekete geçişini şöyle aktarılmaktadır ;
Çerkez Ethem 30 Temmuz’da Simav civarına geldi. Yunanlarla iş birliği yapan Simavlıları nasihat ederek yola getirmeye çalıştı. Gayretinden netice alamayan Çerkez Ethem Simav civarında Yunan ordusuna öncülük eden asilerin üzerine yürüdü. Asilere 50 ölü, 50 yaralı verdirdi. Kuva-yı Seyyare’den 4 şehit, 5 yaralı vardı.
O günlerin canlı tanığı Simav Rum Cemaatinden Eleni Pavlidu olayı şöyle anlatıyor;
“Çeteciler kısa süre içinde Simav’a girdi. Çeteciler kısa bir süre içinde Simav’a girdi, Rumları öldürmeye başladı. Hemen hemen 50 erkeği kurşuna dizdiler. Bunlardan 17’si bizim soyumuzdandı. İki de kadın öldürdüler: Bir anneyle kızını. Kadının kucağında bebek de vardı... Çeteciler yörenin ileri gelen, varlıklı Türklerinden bazılarını da anti-Kemalist hisleri yüzünden öldürdüler. Biz kadın ve çocukları trenlere doldurdular, Ankara’ya, Keskinmaden ’e sürgüne yolladılar.”
“Simav’da isyana karışan kişiler ya kurşuna dizilerek ya da asılarak öldürülmüş, bir kısmı da kaçıp kurtulmuştur. Kaçıp kurtulan kişilerin eşleri ve çocukları Kütahya’ya sürülmüştür. Eşref Ağaların Çerkez Nazife, gelini Yaşar Hanım ve oğulları Asım ile Ferit ve Küçük Hacı Mehmet’in Dudu ve Habibe isimli iki eşi, Kuro Zennure, Kaymakam Yağcızade Hafız Kâmil Efendi’nin karısı, Hacı Hafızoğlu İsmet Hanım, Buldanlıların Huriye Hanım, Kel Çavuşların Cemile Hanım, Çapkınların Cemile Hanım, Şahbazoğlu Üfret (Rıfat), Abbas Efendi’nin Kâmil, Hacı Ali oğlu Hakkı ve diğer kadın ve erkeklerle birlikte yaklaşık 30 kişilerdir.” İsyana karışan Rumların aileleri bir kafile halinde Keskin Kazası’na trenle sürgüne gönderilmek üzere Simav’dan Uşak’a nakillerine karar verilmiştir. Kafilenin sorumluluğu Kuvayi Milliye tarafından İzzet Çavuş isimli şahsa verilir. İzzet Çavuş’un Gediz Ilıcaları ’nda kadın ve kızlara sarkıntılık ettiği yönünde Uşak’a intikalinden sonra şikâyette bulunulmuştur. Yapılan tahkikat sonucu olayın doğru olduğunun anlaşılması üzerine İzzet Çavuş, Piyade Fırka Kumandanı Derviş Bey’in emri ile Simav’da kurşuna dizilmiştir. 1920 Temmuz ayının son günlerinde Salihli’den ilerleyen Yunan ordusu, son katliamlardan sonra 90 kadar Hıristiyan’ın kalmış olduğu Demirci’yi işgal etti. Simav’ın Müslüman halkı, Kemalistlerin dayanılmaz baskısı karşısında çaresiz bir haldeydi. Yunan ordusunun sonunda kendi kasabalarına ilerleyeceğini öngören kasaba halkı, isyan ederek Kemalist yetkilileri kovdular ve Hükümet binasına Yunan bayrağı astılar, Yunan kralı adına kasabayı yönetmek üzere Müslüman ve Hıristiyanlardan bir Komite oluşturdular. Daha sonra Yunan komutanına bir heyet gönderip, kasabadaki olayları anlatarak, onları kasabayı almaya davet ettiler. Fakat Yunan birlikleri, oraya ilerlemek için emir almamışlardı. Sonuçta, kasabadan kovulan Kemalistler, toplayabildikleri kadar güç toplayıp, çevre bölgelerdeki eşkıya ve canilerle de birleşerek Simav’a saldırdılar ve kısa bir direnişten sonra, ele geçirdiler. İki yüz anti-Kemalist Müslüman asıldı ve Rum ileri gelenlerinden 15 kişi de kamalarla öldürüldü. Ertesi gün, 29 Temmuz’da, kalan 240 Hıristiyan’ın hepsini kasaba meydanında toplayarak, Kütahya’ya sürgün ettiler. Ancak, Simav’dan beş dakika uzaklıktaki bir mesafede zavallı Hıristiyanlara saldırarak çoğunu öldürdüler. Bu katliamdan sadece 25 kişi sağ kurtuldu. Küçük olmakla birlikte, refah içindeki bir Rum cemaati bu şekilde ortadan silinmiş oldu. Bu cemaat, okulları ve bir kilisesiyle, barbarlık çölünde bir vaha gibiydi.
Kaynak:
TİH. 2/2, s.414; Çerkes Ethem, Anılarım, s.61.
Keskinmaden Redestu bölgesindedir.
ALBAYRAK, Recep, Ethem Bey’in Sürgün Yılları ve Simav Olayları (1919-1948), Berikan Yayınevi, Ankara, 2004.s.247
ALBAYRAK, Recep, Ethem Bey’in Sürgün Yılları ve Simav Olayları (1919-1948), Berikan Yayınevi, Ankara, 2004.s.101
ALBAYRAK, Recep, Ethem Bey’in Sürgün Yılları ve Simav Olayları (1919-1948), Berikan Yayınevi, Ankara, 2004.s.70
Alexander Papadopoulus Pontus Trajedisi 1914-1922 Kara Kitap Pencere Yayınları.s.288
(SALİH KILINÇ / HABER)
