Uşaklı araştırmacımız Sevgili Ömer Aşçı, Bugünkü “Bir Zamanlar Uşak’ta” köşesinde Uşak havalisinde bir İstiklâl mahkemesi kurulması talebini araştırdı.
İstiklal Mahkemeleri neydi? Niçin kurulmuştu? Bu soruların cevapları sevgili Ömer’in araştırmasında:
20 Kasım 1920
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 29 Nisan 1336 (1920) tarihinde kabul edilen Hıyaneti Vataniye Kanunu, isyanlar ve ihanetlerle bozulan asayişe karşı otoriteyi eline almak ve güvenliği sağlamak amaçlamaktaydı. Takip eden günlerde çabuk karar verip hemen uygulayabilen mahkemelere ihtiyaç duyulmasıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 11 Eylül 1920 günü Firariler Hakkında Kanun ile İstiklal Mahkemeleri’nin kurulması kabul edilmiştir. Kütahya Mebusu Uşaklı Hocazade Ragıp(Soysal)Efendi Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne 20 Kasım 1920 tarihinde verdiği kanun teklifi ile Uşak havalisinde bir İstiklâl mahkemesi kurulmasını istemektedir. Bu isteğin uygun olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Kemal Paşa imzalı Aralık 1920 tarihli tezkirede şöyle ifade edilmektedir ;
Türkiye Büyük Millet Meclisi Riyaseti Celilesine
Zabıt kalemi ifadesiyle 20 teşrinisani 1336 tarih ve 581 - 1424 numaralı tezkereyi celileleri Heyeti Vekile’nin12.11.1336 tarihindeki içtimasında kıraat ve Gediz, Simav, Demirci, Uşak havalisinde bir İstiklâl mahkemesi teşkili tensip olunmakla ona nazaran ifayı muktezasını rica ederim.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal
Yunan Küçük Asya Ordusu tarafından 29 Ağustos 1920 tarihinde Uşak'ın batısı ve merkez kazası işgal altındaydı. Ama Banaz Kazası Kuvayi Milliye kontrolündeydi. Uşak İstiklal Mahkesinin kurulması işgale uğrayabileceği endişesiyle iptal edilip Kütahya Vilayeti ile birlikte Eskişehir İstiklal Mahkemesi muhitinde yer aldı.
Eskişehir İstiklâl Mahkemesi Bilecik, Kütahya, Bursa ve İzmit bölgelerini de içine alıyordu. 20 Ekim 1920’den 17 Şubat 1921’e kadar 13.489 sanığı yargılayan mahkeme 671 kişiyi idama mahkûm etti. 272 kişiye kalebend ve kürek cezası, 11.270 kişiye de çeşitli cezalar verdi.
(SALİH KILINÇ / HABER)
